10. sınıf Türk edebiyatı kitabı (Nova Yayınları) cevaplarıDivan şiiri (Murabba) Ahmet Paşa'nın murabbasından hareketle murabba nazım şeklinin özellikleri
1. a) Okuduğunuz şiirin ahenk öğelerini belirleyiniz. Asonans vardır: “a" ve “e" sesleri . Bazı dizelerde “ö ve “ü”
Kara sevdâda yiler bîser ü bîpây gönül
Dimedüm mi sana dolaşma ana hay gönül
Ben dimezdüm ki hevâ yolma serbâz gelem
Neyi aşk ile gamun çengine demsâz gelem
Aliterasyon vardır: l, r, m, n sesleri
“Pâymâl eyledi ol zülfı semensâ nidelüm
Kul idinmezdi güzeller bizi illâ nidelüm"
“Yârun itden çoğ uyar ardına ağyar diriğ
Bize yâr olmadı ol şûhı sitemgâr diriğ
Kıldı bir dilberi hercâyiyi dildâr diriğ"
Kelime grubu tekrarı: “vay. eyvah, gönül"
Uyak: Uyak düzeni aaaa/bbba/ccca/ddda/... şeklindedir.

Her birimin son (dördüncü) dizesi nakarattır. Her dizede kafiyelerden sonra redifler var.
Şiirin ölçüsü: Aruz ölçüsü
Kıldı bir dilberi hercâyiyi dildâr diriğ"
Kelime grubu tekrarı: “vay. eyvah, gönül"
Uyak: Uyak düzeni aaaa/bbba/ccca/ddda/... şeklindedir.
Her birimin dördüncü dizesi nakarattır. Her dizede kafiyelerden sonra redifler var.
Ölçü: Aruz ölçüsü
b) Bu ahenk öğelerinin, konuşma dilindeki vurgu ve tonlamayla şiirdeki ses ve söyleyiş özelliğiyle ilişkisini açıklayınız. Şiirde kelimelerin ses özelliklerine dikkat edilerek sıralanması sonucunda ahenk sağlanmıştır.
2. a) Şiirin birimlerini belirleyiniz. Bunların özelliklerini sıralayınız. Bu birimlerin kendi içinde bütünlük sağlayıp sağlamadığını belirtiniz.Şiirde birim olarak dört dizelik bentler vardır. Şiir 7 bentten oluşmuştur. Şairin mahlası son dörtkükte yer alıyor. Son dizenin her bendin sonunda aynen yinelendiği bu örnekteki gibi murabbalara “mütekerrir murabba" adı verilir. Şiirdeki birimlerde ahenk ve anlam olarak bütünlük sağlanmıştır.
MURABBA BİRİMLERDE ANLATILANLAR 1.Sevgilinin saçını yüzüne dökülmüş görünce gönlün ona aşık olduğu anlatılmaktadır.
2.Sevgilinin bu sevgiye hiç değer vermediği, adını bile anmadığı dile getirilmektedir.
3. Aşığın umutsuzluğu anlatılıyor.
4. Aşık sevgilinin peşinden koşan diğer aşıklardan yakınıyor.
5. Aşık sevgili için kendini feda ettiğini dile getiriyor..
6. Aşık, umutsuz halini anlatıp, bu sevgiye engel olamadığından bahsetmektedir.
7. Aşık, sevgili ile geçirdiği bir anı her şeyden üstün tutmaktadır.
8. Aşık, bu hale düşmek istemediğini fakat gönlüne söz geçiremediğini söylüyor.
9. Şair aşk kitabının ancak kendi adıyla okunabileceğinden bahsetmektedir.
sağlamıştır.
c) Hem ses hem de anlam yönünden bentler arasında nasıl bir ilişki olduğunu açıklayınız. “Vây gönül vây bu gönül vây gönül ey vây gönül” dizesinin her bendin sonunda tekrar edilerek ahenk sağlanmış, ayrıca şairin çektiği aşk acısını ve duygularını dile getiren bu dizelerle bentler arasında bir anlam bütünlüğü sağlamıştır.
ç) Araştırmalarınızdan da faydalanarak XV. yüzyıl şairi Ahmet Paşa’nın yaşadığı yüzyılın siyasi, sosyal ve kültürel özelliklerini grup sözcünüz aracılığıyla arkadaşlarınıza aktarınız. XV. yüzyıl, OsmanlI Devleti siyasi ve askeri alanda geniş bir coğrafyaya hükmetmeye başladığı bir yüzyıldır. Bu yüzyılda, sosyal hayat İslam dininin etkisinde şekillenmiş ve saray çevresinde bir yüksek zümre oluşmaya başlamıştır. XV. yüzyıl. Tük edebiyatının çeşitli alanlarda çok önemli gelişmeler gösterdiği bir dönem olmuştur. Divan edebiyatı, bu dönemde Şeyhi. Ahmet Paşa. Necati gibi büyük şairlerle Anadolu’da kuruluş aşamasını tamamlamıştır. Ayrıca. XV. yüzyılda Orta Asya’da gelişen Klasik Çağatay Edebiyatı devrinin kökleştiği de görülmektedir. Bu devir Çağatay Edebiyatının en yüksek devreye ulaştığı bir devirdir. Millî ruh ve şuurun ortaya çıkması, Türkçeye ehemmiyetin verilmesi bu devre rastlar. Bu dönemde Klâsik Çağatay edebiyatı eşsiz şair Ali Şir Nevâî ile en yüksek aşamasına varmıştır.
3. a) Ahmet Paşa'nın şiirinin yapı özellikleri ve nazım şekli Şiirde birim olarak dört dizelik bentler vardır. Şiirde 7 bent vardır. Kafiye düzeni aaaa/bbba /ccca... şeklindedir. Şiir aruz ölçüsüyle yazılmıştır. Şiirin nazım şekli murabbadır.
b) şiirin ait olduğu gelenek Şiir divan edebiyatı geleneğine aittir.