Aşağıdaki soruyu sözlü olarak cevaplayınız.
Anlatmaya bağlı bir edebî metin döneminin sanat anlayışını hangi yönlerden yansıtır? Açıklayınız
Anlatmaya bağlı bir edebi metin yazıldığı dönemin sanat anlayışını “dil ve anlatım, tema, yapı” bakımlarından yansıtır.
Anlatmaya ve göstermeye dayalı metinlerin yapı unsurları nelerdir?
Anlatmaya ve göstermeye bağlı edebi metinlerin yapı unsurları “olay, yer zaman, kişiler”dir.
“Edebî gelenek” ifadesinden ne anladığınızı söyleyiniz.
Bir dönemin sanat anlayışı ve bu sanat anlayışının etkileri edebi geleneği oluşturur. Edebi gelenek, bir metnin ortaya çıkmasını “dil, tema, yapı” bakımlarından etki eder.
Edebî bir metnin anlamını her insanın farklı algılamasının sebepleri nelerdir?
CEVAP: Edebi metinlerde çok anlamlılık olması, çağrışım uyandıran sözcüklere yer verilmesi, edebi metinlerin yoruma açık olması, edebi metinlerde imgelere yer verilmesi
Bir eserin, onu yazan kişinin hayatından ayrı düşünülüp düşünülemeyeceğini sebepleriyle birlikte yazınız.
Bir edebi metin, yazarından izler taşır, yazarının üslubunu yansıtır. Yazarın duygu ve düşüncelerini az ya da çok yansıtır.
Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan noktalı yerleri uygun ifadelerle doldurunuz.
Yazarın kurguladığı metinde anlatıyı sürükleyen kişilere genel olarak TİP denir.
Metnin dışındaki bir kavramı ya da insanı temsil eden kişiye ise KARAKTER denir.
Öğretici veya edebî bir eserde işlenen konuya TEMA denir.
Anlatmaya bağlı edebî metinlerde anlatıcının her şeyi bildiği bakış açısına İLAHİ bakış açısı; bilginin kahramanların birinin bilgisiyle sınırlı olduğu bakış açısına KAHRAMAN bakış açısı; anlatıcının bir kamera tarafsızlığıyla olup biteni ifade ettiği bakış açısına GÖZLEMCİ bakış açısı denir.
Anlatmaya bağlı edebî metinlerde dilin ŞİİRSEL işlevi ön plandadır.
Aşağıdaki cümlelerde yer alan bilgilerin doğru olup olmadığını belirleyerek uygun seçeneği işaretleyiniz.
Bir metnin yazıldığı döneme ait kültürel hayatın özelliklerinin bilinmesi, metnin doğru değerlendirilmesine yardımcı olur. Doğru ( X )-Yanlış ( )
Edebî eserler, yazıldığı dönemin siyasi yapısını ortaya koymak amacıyla kaleme alınır.
Doğru ( ) – Yanlış ( X )
Edebî eserler, bünyelerinde yazarlarının zihniyetini yansıtan ipuçlarını barındırır.
Doğru ( X ) – Yanlış ( )
Edebî metinde anlatılan gerçeklikle yaşanan gerçeklik arasında farklılık yoktur.
Doğru ( ) – Yanlış ( X )
Bir edebî metnin anlatıcısı değiştiğinde metnin anlatım özellikleri de değişir.
Doğru ( X ) – Yanlış ( )
Edebî metnin dili, günlük konuşma dilinden farklıdır. Doğru ( X )-Yanlış ( )
Bir edebî metin kendinden önce yazılan edebî metinlerle tema, yapı, dil ve anlatım bakımından aynı olmak zorundadır. Doğru ( )-Yanlış ( X )
Hikâye ve roman metni, okuyucunun kültürüne, anlayışına, zevkine, içinde bulunduğu duruma ve psikolojik hâline göre yeni anlam değerleri kazanır. Doğru ( X ) – Yanlış ( )
Anlatmaya dayalı metinlerin bazılarında yazarın hayat hikâyesi ve bilinen özellikleri ile ilgili ipuçları metinde yer alır. Doğru ( X )-Yanlış ( )
Yazar ile eserinde yer alan kahraman arasında benzer özellikler bulunabilir.
Doğru ( X )-Yanlış ( )
Ç. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.
Aşağıdakilerden hangisi metnin yazıldığı dönemin hâkim zihniyetinin anlaşılmasında ölçüt olarak kullanılamaz?
A) Metnin yazıldığı dönemdeki sosyal yapı
B) Metnin yazıldığı dönemdeki ekonomik yapı
C) Metnin yazıldığı dönemdeki siyasal yapı
D) Metnin yazıldığı dönemin sanat anlayışı
E) Metnin yazıldığı dönemdeki insan nüfusu
CEVAP: E
Aşağıdakilerden hangisi anlatmaya bağlı edebî bir metnin yapısını oluşturan unsurlardan biri değildir?
A) Olay örgüsü B) Kişiler C) Zaman
D) Konu E) Mekân
2008 – ÖYS
CEVAP: D
Yazar malzemesini yani dili, yakından tanıyacak; onu, olanaklarını deneyerek geliştirecektir. Bu da eskilerin deneyimlerini, onların eserlerinde yaşatmakla olur. Bizde böyle olmadı. Batı uygarlığını tanıyışımızdan sonra kuşaktan kuşağa, dünya görüşü hızla değiştiği için eskilerle yeniler, hemen her kuşakta birbirinden uzak düştüler. Bunun yanı sıra özensiz, çırpıştırma çeviriler yüzünden dil ve üslup sorunları ortaya çıktı. Bunun doğal sonucu olarak da kişiliksiz, renksiz bir edebiyat oluştu.
Bu parçada aşağıdakilerden hangisine değinilmemistir?
A) Dilin, yazarın anlatım ve yaratma aracı olduğuna
B) Çevirmenlerin ciddi bir eğitimden geçmeleri gerektiğine
C) Günümüz sanatçılarıyla eskiler arasında bir kopukluk bulunduğuna
D) Yazarın, alanındaki birikimlerden yararlanması gerektiğine
E) Çevirilerde yeterince titiz davranılmadığına
1992 – ÖYS
CEVAP: B
Yıllar önce okuduğumuz bir kitabı ikinci kez okuduğumuzda kitap aynı kitaptır ama ondan aldığımız tat eskisinden daha fazladır.
Aşağıdakilerden hangisi anlam bakımından bu cümleye en yakındır?
A) Bir kitapta anlatılanlar zamanla değişik anlamlar kazanır.
B) Bir kitabın okuyucusuna vereceği haz, sonraki okunuşunda biraz daha artar.
C) Bir kitabın her okunuşta aynı zevki vermesi onun değerini gösterir.
D) Bir kitabın anlaşılabilmesi için birkaç kez okunması gerekir.
E) Okuyucunun bir kitaptan aldığı tat, onu okuyuş biçimine göre değişir.
Sayfa 130
İnceleme
1.Metin-Kösedağı
1)Masalın söylendiği dönemde beyler toplumun itibar sahibi kişileridir. Onların yanında çalışmak, insanlar için çok önemli bir başarı sayılır. Koyun, keçi, sığır gibi hayvanlar önemli geçim kaynaklarıdır.cemalaksoy.org
2)Kösedağı masalının olay örgüsü;
Türkmen Beyi’nin güvenilir ve akıllı bir kahya bulmaya karar vermesi
Bir kösenin bu işe talip olması
Türkmen Beyi’nin bu köseye koyun vermesi, kırk gün sonra bu koyunla birlikte bir kürk, bir deri ve bir koyun değerinde parayı getirmesini istemesi
Köse’nin bu işe bir anlam veremeyip düşünmesi
….cemalaksoy.org
3)
Köse | Akıllı, kurnaz ve idealleri uğruna çaba gösteren bir insandır. |
Ese | İyi niyetli fakat fazla zeki olmayan bir insandır. |
Ese Kızı | Çok zeki ve ileri görüşlü, hisleri güçlü bir kızdır. |
Türkmen Beyi | Dürüstlüğe, doğruluğa, akla ve cesarete önem veren cömert bir beydir. |
4)Metinde zaman unsuruna değinilmemiştir yani olayların ne zaman geçtiği belli değildir. Kırk gün, kırk gün kırk gece masallarda karşımıza çıkan klişeleşmiş söz kalıplarıdır.
Metinde mekan olarak Türkmen Beyi’nin konağı ve Ese’nin köyü ön plana çıkar ancak bu mekanların özellikleri hakkında pek açıklama yapılmamıştır.
5)Masalın teması “Akıl, akıldan üstündür.”
6)Metinde masala özgü nitelikler:
Metnin bir tekerlemeyle başlaması ve bir tekerlemeyle bitmesi
Anlatımda “-miş”li geçmiş zaman cümlelerinin kullanılması
Bazı olayların ve kişilerin bazı özelliklerinin abartılması
Olayların geçtiği zamanın belli olmaması
“Az gitmiş, uz gitmiş, dere tepe düz gitmiş”, “böyleyken böyle” gibi masallara özgü klişe sözlerin kullanılması
8)Metnin yazarı belli değildir. Masallar anonim metinlerdir. Bu masalı derleyen ve yazıya aktaran araştırmacı yazar Eflatun Cem Güney’dir.
10)Metin öğretmeyi değil, insana özgü bir duygu ve düşünceyi kurmaca olay ve kişilerle önemli kılmak, insanları düşündürmek ve onlara bir ders vermek amacıyla düzenlenmiştir.
11)Masalda bu ifadelerin en önemli rolü, anlatıma akıcılık kazandırmaktır.
Sayfa 132
1)Bu metinden hareketle sözü edilen dönemde Türklerin yaradılışı ile çoğalışı ile ilgili inanışlar dikkat çekiyor.
2)Destanın teması “göç”tür.
3)Göç destanının yapı unsurları:
Olay: Türklerin yurtlarından göç etmesi
Kişiler: Ağaçtan çıkan beş çocuk, Hakan, Galı Tekin, Kiu Lien (Prens), Trük milleti ve Çinliler
Mekan: Metinde Orta Asya’da Çin ülkesi ile komşu olan Uygur bölgesi ana mekandır.
Zaman: Metinde anlatılan olayların ne zaman geçtiği belirtilmemiştir.
4)Masalda çocukların kolaylıkla anlayabileceği bir dil kullanılır. Tekerlemeler ve klişe sözlere yer verilir.
69Okuduğumuz metin olağanüstü nitelikler taşımaktadır.
7)Destan, Uygurlar döneminde ortaya çıkmış olabilir. (8.yy.)
2.Etkinlik
Doğal destanlar ile yapma destanlar arasındaki farklar için tıklayınız.
3.Metin (Halk hikayesi)- Aşık Garip ile Şah Sanem Hikayesi
Sayfa 135
Hayvancılık önemli bir geçim kaynağıdır.
Haramiler insanların malını mülkünü yağmalamakta, aileleri dağıtmaktadır.
Rüyaya büyük önem verilir.
Aşk uğruna her türlü çile çekilir.
2)Metinde adı geçen kişiler: Tebrizli Hoca Ahmet, Hoca Ahmet’in Oğlu Rasul (Aşık Garip), Şah Sanem, Ak Sakallı Pir, Resul’un annesi ve kız kardeşi, Hoca Sinan, Deli Mahmut
3)Metinde zaman: Metinde anlatılan olayların tam olarak ne zaman yaşandığı belli değildir. Olayların başlangıç zamanı Rasul’ün 15 yaşından sonraki dönemdir.
Metinde mekan: Metinde en çok öne çıkan mekan, İran’ın Tebriz şehrinde çayırlık çimenlik bir yerdir.
4)Tema aşktır.
5)Metinde Rasul’ün rüyada ak sakallı bir pir görmesi, bu pirin elinden aşk kadehini alıp içmesi, Şah Sanem adlı kızı görüp kendinden geçmesi ve uyandığında kendiliğinden saz çalmaya başlaması, ilk iş olarak Şah Sanem’e kavuşmak için diyar diyar dolaşması, aşıklar kahvesinde ozanlarla atışması gibi olaylar aşıklık geleneği ile ilgilidir. Bu özellikler birçok halk hikayesinde görülür.
3.Etkinlik
Masal | Destan | Halk hikayesi | |
Dil ve anlatım | Kalıplaşmış sözler ve tekerlemeler vardır. | Coşkulu bir anlatım vardır. | Masalımsı bir anlatımla birlikte şiirsel üslup vardır. |
Yapı | Düzyazıyla yazılır. tekerleme, döşeme, bitiş bölümleri vardır. | Düzyazıyla yazılır.. | Hem düzyazı hem de nazım biçiminde yazılır. |
Tema | Akıl ve ince zeka | Göç | Aşk |
Anlatıcı | Masal anlatıcısı (ilahi bakış açısı) | İlahi bakış açısı | Halk ozanının dilinden anlatılmıştır. (ilahi bakış açısı) |
4.Etkinlik
Halk hikayeleri İslam’ın kabulünden sonra ortaya çıkmıştır. Halk hikayelerinin 13 ya da 14. Yüzyıldan itibaren yaygınlık kazandığını söyleyebiliriz.
4.Metin(Mesnevi)- Leyla ile Mecnun Mesnevisi
Sayfa 139
1)Leyla ile Kays’ın aynı okula yazılmaları
Sürekli birlikte çalışan bu iki gencin birbirlerine aşık olmaları ve dile düşmeleri
Leyla’nın annesinin bu durumdan rahatsız olması ve kızını okuldan alması
Kays’ın bu ayrılığa dayanamayıp çöllere düşmesi ve Mecnun adını alması
Mecnun’un babasının oğlunu ikna etmeye, eve döndürmeye çalışması fakat bütün çabalarının boşa çıkması
Mecnun’a acıyan Nevfel’in Leyla’nın babasının ordusuna savaş açması, sonunda Mecnun’u kendi haline bırakması
Mecnun’a olan aşkı yüzünden dillere düşmek üzere olan Leyla’nın başka biriyle evlendirilmesi
…..
5.Etkinlik
Mecnun: Leyla’dan başkasını gözü görmeyen, çılgın bir aşıktır. Ancak zamanla bu maddi aşk onun ruhunu tatmin edemez. Olayın sonlarına doğru gerçek aşkın Allah aşkı olduğunu anlar ve ölümsüz olan sevgiliye (Allah) yönelir.
Leyla: Mecnun’u derin bir aşk ve bağlılıkla seven bir Arap kızıdır. Onun aşkı Mecnun’u çöllere düşürse de toplumun kınamasından çekinen Leyla daha temkinli davranır. Olaylara yön veren bir karakter değildir.
2)Zaman: Metinde anlatılan olayların ne zaman geçtiği konusunda bir bilgi verilmemiştir.
Mekan: Metnin ilk bölümlerinde okul ve sınıf önemli bir mekandır. Daha sonraki bölümlerin hemen hepsinde “çöl” ön plandadır. Çöl; aşkın, arayışın, özleyişin mekanıdır. Mecnun’un çölde kendi kendine konuşmaları, düşünmeleri, hayvanlarla dertleşmeleri, içindeki aşkın yeni bir boyut kazanmasını sağlıyor.
3)Metnin teması “aşk”tır.
4)Metinde güçlü bir edebi dil kullanılmıştır. Olaylar, şiir dilinin inceliği ve akıcılığıyla coşkulu bir şekilde aktarılmıştır.
5)Mesnevi hakkında bilgi almak için tıklayınız.
6)Metinde anlatılan olaylar gerçekliğe tam olarak uygun değildir.
7-8) Fuzuli hakkında bilgi almak için tıklayınız.
9)Metnin uyak şeması: 1.beyit:aa, 2.beyit:bb
3.beyit:cc, 4.beyit:dd, 5.beyit:ee …
10)Uzun bir hikaye anlatılmaktadır.
Mesnevi tarzında uyak şeması vardır
Anlatılan olayın felsefi ve didaktik yönü vardır.
Aruz ölçüsüyle yazılmıştır.
Leyla ile Mecnun | Aşık Garip ile Şah Sanem Hikayesi | |
Farklılıklar | Mesnevi nazım şekliyle yazılmıştır. Divan şiiri geleneğine aittir. Dili ağır ve süslüdür. İmge ve sanatlara çokça yer verilmiştir. Uzun betimlemeler yapılmıştır. Nazım birimi beyittir. Metnin türü nazımdır. Sembolik (alegorik) kişiler vardır. | Halk hikayesi tarzında yazılmıştır. Aşık tarzı halk hikayesi geleneğine aittir. Sade bir dili vardır. Anlatım yalın ve akıcıdır. Nazım birimi dörtlüktür. Metinde mensur bölümler de vardır. Halktan kişilere yer verilmiştir. |
Benzer yönler | Aşk teması işlenmiştir. Aşk uğruna diyar diyar gezme geleneği vardır. Kişilerin dini duyarlılıkları daha güçlüdür. Şiirsel bir anlatımı vardır. Olay örgüsü, kişiler, yer, zaman gibi yapı unsurları vardır. Anlatılan olaylar kurmacadır. | |
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder